Web Tasarım Ankara

 KUKLA SANATI VE ÖZELLİKLERİ

Kukla Nedir? Kukla Çeşitleri

Bez, tahta, karton benzeri malzemelerden yapılma insan veya hayvan temsillerinin tek kişi tarafından ipler veya doğrudan el ile oynatıldığı seyirlik oyunlara kukla denir. Kukla karakterler her uzvu hareket edebilen birer oyuncak bebeğe benzer. Kuklalar küçültülmüş insan veya hayvan figürleridir. Kukla oynatıcılarına kuklacı denir.

Tiyatro oyunlarında olduğu gibi kukla oyunlarında da bir konu ve tema bulunur. Diğer türlerdeki gibi oyunlar bir sahnede oynanır. Oyunlarda kostüm dekor gibi malzemeler kullanılabilir. Kukla oyunları çocuklara yönelik eğlence oyunlarıdır. Günümüzde sinema teknolojisinin gelişmesi ile eski yaygınlığını ve önemini kaybetmiştir. Sahneleme tekniklerindeki gelişmelerin de yardımı ile bugün geleneksel bir tür olarak varlığını sürdürmektedir. Özellikle son yıllarda sinemada kullanılan “stop motion” tekniği türün gelişmesine katkı sağlamıştır.

Stop Motion: Kukla veya oyun hamurundan yapılma karakterlerin kare kare hareket ettirilmesi ve bu karelerin birleştirilerek hareket sağlanması esasına dayalı bir tekniktir.

Geleneksel Türk Kukla sanatının Tarihsel Gelişimi

Kukla oyunlarının geçmişi çok eskilere dayanır. İlk kukla oyunlarının ne zaman ve nerede oynandığına ait kesin bir bilgi yoktur. Araştırmacılar türün tıpkı gölge oyunu gibi Çin ve Hindistan’da doğup yaygınlaştığını düşünmektedir. Oyunlar buradan Türkistan’a ve İran yolu ile Batı’ya geçmiştir. Oyunların ortaya çıkmasında dinsel inanışların, tören ve ayinler ile büyünün etkili olduğu görüşü yaygındır. Temelde insanı kontrol etme isteği kuklanın özünü oluşturur.

Zamanla kukla oyunları birer eğitim ve eğlence aracı olmuş, kuklacılığın dinsel yönü unutulmuştur.

Kukla oyunları hakkında Divanu Lügati’t Türk isimli eserde çocukların oynadığı “kudhurcuk” isimli yapma bebeklerden bahsedilmesi, türün Türkler arasında eskiden beri var olduğunu göstermektedir.

Geleneksel Türk kukla oyunlarının yaygın olarak iki teknikle oynandığı görülür. Bunlar: İp ile oynatma ve el kuklasıdır.

Eski gelenekte el oyunları “kol korçak”; ipli oyunlar ise “çadır hayal” olarak adlandırılırdı. Bunların yanı sıra kukla oyunlarının kursak, kurçak, koçak gibi isimlerle de anıldığı bilinir. Bu adlandırmalardan genel olarak “bebek” anlamında kullanılır.

Yakın dönemde oyunlar şimdiki adı olan “kukla” ile adlandırılmış; kuklacılar ise kuklabaz, hayalbaz gibi isimler almıştır. Osmanlı döneminde kuklacılık yaygın bir gelenek olamamıştır. Kukla oyunları gerçek varlığını Anadolu’da sürdürmüştür.

Kukla oyunu sergilemek yetenek ve maharet ister. Kukla oynatıcıları taklit ve hareketler konusunda uzman kişilerdir. Kuklacılar zaman içinde farklı teknikler geliştirmiştir. Bunlar kısaca el kuklası, ipli kukla, araba kuklası, köy kuklası, iskemle kuklası, yer kuklası, canlı kukla vb. gibidir.

 

Kukla Çeşitleri veya Teknikleri

İpli kukla: Bu kuklada temsil yani bebek tahtadan yapılır. Kuklanın tüm uzuvları hareket halindedir ve ince görünmez saydam iplerle kuklacının elindeki yıldız şeklindeki tutaca (istavroz) bağlıdır. İpli kukla çok yaygındır. Kuklanın hazırlanması uzmanlık ister. İpli oyunlarda kuklanın boyutunda sınırlama yoktur, hafif malzemeden gerçek insan boyutlarında kuklalar yapılabilir. Kuklacı oyunu üstten yönetir, görünmez.

El Kuklası: Bu teknikte vücut kısmı bezden kol ve ayakları tahta veya mukavvadan yapılma bir temsil oynatılır. Kuklacı bez yani gövde kısmından elini geçirir, işaret parmağı ile baş kısmını, diğer parmakları ile de kolları hareket ettirir. Kuklacı sahnede görünmez.

Oturak(iskemle) Kuklası: Bu oyunlarda kuklalar göğüs kısımlarından yatay iplerle birbirine bağlıdır. Kuklacının ipleri gergilemesi ile kuklalar hareket ettirilir. Oyunda kuklalar tahta bir iskemle üzerinde müzik eşliğinde dans eder.

Araba(Sopa) Kuklası: Bu kukla tekniğinde kuklacı arabanın altına yerleştirilmiş bir merdiven aralığından kuklaları hareket ettirir

Dev Kuklası: Bu oyunlarda kuklaların büyüklüğü gerçek insan ile aynıdır. Kuklacı temsillerin içine girerek oyunları canlandırır. Kuklanın tüm uzuvları hareket ettirilir

 

Kukla Oyununun Özellikleri

1- Geleneksel Türk kukla oyunlarında başlıca iki karakter bulunur. Bunlar İbiş ile İhtiyar’dır. İbiş; kurnaz, hazır cevap, gözü açık, dilbaz bir karakterdir. Oyunda gerçek adı “Sadık” olmasına rağmen İbiş adı ile çağrılır. Farklı oyunlarda Tombul, Fıstık, Durmuş gibi isimler alır. Oyunda söz ve hareketleri ile komediyi sağlar. İhtiyar ise zengin, varlıklı insanı temsil eder. Oyunlarda İbiş’in efendisi, patronu rolündedir. Bunların dışında sıradan insanı temsil eden Efe, Yahudi, Laz, Kötü, Cadaloz gibi belli yönleri ile ön plana çıkarılan tipler de vardır.

2- Kuklalarda amaç güldürmektir. Bunun yanı sıra kuklaların eğitsel öğretici yönleri de bulunur.

3- Kuklada oynatıcı kişi, kuklacı, sahnede görünmez (bazı kukla oyunlarında kuklacı gizlenmez. Bu durumda oyunun inandırıcılığını sağlamak için kuklacı bir vantrolog gibi karnından konuşur.)

4- Kukla oyunları doğaçlamadır.

5- Kukla oyunları konusunu günlük hayattan alır.

6- Kukla oyunları müzik eşliğinde de oynatılabilir.

Kaynak: milliedebiyat.com

 
Yorumlar


Hiç Yorum Yapılmamış. İlk yorumu siz yapın...